Begin 2019 hebben we ruim 420 Winterswijkers gesproken over armoede. Eén ding is duidelijk: het probleem wordt herkend. Gelukkig willen veel mensen meedenken en meedoen om er samen voor te zorgen dat armoede stopt.

Posters en film

Tijdens verschillende bijeenkomsten is informatie opgehaald over wat armoede is en hoe we het kunnen oplossen. Hier zijn posters van gemaakt . Ook is een film gemaakt door en voor Winterswijkers. Daarin vertellen drie mensen wat armoede voor hen betekent.

Afspraak: samenwerken om armoede te stoppen

Uiteindelijk hebben we afgesproken om samen te gaan werken om armoede te stoppen. Tot eind 2021 werken we in ieder geval met elkaar aan de volgende drie onderwerpen:  Taboe doorbreken, Systemen versimpelen en op Kind-, jeugd- generatiearmoede. Per onderwerp is een werkgroep aan de slag gegaan. Wil je meer weten? Lees meer over de achtergrond.

-     Kennismaken met de  organisaties in Winterswijk, die werken voor en met inwoners die met armoede te maken hebben.

-     Bespreken wat zij voor elkaar kunnen betekenen en waar we elkaar kunnen versterken. Hierbij kijken wij over onze grenzen heen en werken wij vanuit behoeften van de inwoner.

-      Een netwerkorganisatie opzetten. Doel hiervan is dat de verschillende organisaties elkaar makkelijker weten te vinden, waardoor inwoner sneller, beter geholpen worden.

-     Een projectfonds oprichten waar inwoners en bedrijven geld kunnen doneren. Het geld wordt besteed aan projecten (in de wijk), die armoede dichtbij bestrijden en voorkomen.

-      Starten met een overkoepelend noodfonds. Dit zetten we met verschillende organisaties op. Het kan verschillende organisaties worden gebruikt. In dit fonds kunnen ook inwoners en bedrijfsleven een financiële bijdrage storten.

Het bestuur van de stichting bestaat uit:

Voorzitter:                   Maikel Stolte

Secretaris:                    Marloes Mulder

Penningmeester:          Helma de Graaff

Algemeen bestuurslid: Jan Knuivers

Algemeen bestuurslid: Guido de Vries

Met deze stichting brengen we meer verbinding aan tussen al deze waardevolle organisaties. We bundelen de verschillende krachten.  En zetten gezamenlijk onze schouders eronder. Dit doen wij door bijvoorbeeld het vereenvoudigen van de toegang tot deze organisaties, door te werken met één aanmeldformulier voor alle organisaties.

Er zijn veel (vrijwilligers)organisaties actief in Winterswijk, die zich inzetten voor mensen die met armoede te maken hebben. Elke organisatie heeft zijn eigen specialisme. Daar waar de één ondersteunt met het invullen van formulieren, zijn andere organisaties bezig met het uitdelen van voedselpakketten of het verstrekken van kleding.

De afgelopen maanden hebben we gesproken met veel mensen over wat armoede is. Wat opvalt is dat armoede complex is. Er is niet één oorzaak en niet één gevolg. Er is geen eenduidige definitie aan te geven. Ieder verhaal is uniek en het is duidelijk dat het ons allemaal kan overkomen. Armoede gaat om het hebben van beperkte middelen, maar het belangrijkste is dat het écht armoede is als mensen het ook echt beleven als een tekort. Als het de spanning geeft dat je bestaan in het gedrang is. Dat je merkt dat je er niet meer bij hoort, je niet meer mee kunt doen. Mensen vertellen dat armoede maakt dat je eigenwaarde aangetast wordt, dat mensen anders naar je kijken, je het gevoel krijgt dat je niet meer volwaardig bent. Gevoelens van schaamte en schuld worden in één adem genoemd. Armoede gaat om wat financiële tekorten met mensen doet.

Al jaren puzzelen we op verschillende plekken met dit onderwerp omdat armoede voor velen zichtbaar is. Bijvoorbeeld bij de medewerkers van de Post. Bijna de helft van de vragen die zij krijgen gaan over mensen met financiële problemen. Zij staan naast mensen en zien wat deze problemen voor mensen betekenen. Hun hulpverlening en ondersteuning is er met name op gericht om mensen uit de problemen te krijgen. Regelmatig is er geworsteld met de vraag: Hoe kunnen we zorgen dat mensen niet in de financiële problemen terecht komen?

Ook de Raad in Winterswijk heeft al jaren het bestrijden van armoede in een hoog vaandel. Regelmatig werden voorstellen gedaan met maatregelen om armoede dragelijker te maken, om te zorgen dat iedereen mee kan doen. De acties vanuit de politiek waren waardevol en een duidelijk signaal hoe belangrijk dit onderwerp is. Tegelijkertijd was er nog geen oplossing gevonden hoe je zorgt dat armoede niet ontstaat.

In 2016 gingen de Achterhoeks wethouders en een aantal ambtenaren met de bus naar Denemarken. Zij gingen kijken hoe daar de gezondheidszorg én het welzijn geregeld was. Het gaf inspiratie, nieuwe inzichten. In Denemarken zat preventie namelijk in het bloed. Preventie, efficiëntie en werken met de gemeenschap. Na dit bezoek ontstond de gedacht: Is het mogelijk om niet arm te zijn? Om niet arm te worden? Om armoede te stoppen daar waar het wel is ontstaan? Is het mogelijk om andere dingen te doen dan we altijd hebben gedaan? In plaats van maatregelen om armoede te verzachten als het ontstaat, zorgen dat het niet ontstaat? Kunnen we een ander beeld maken waarin we armoede niet meer zien als iets wat er vanzelfsprekend bij hoort?

In 2017 startte de gemeente Winterswijk met opgavegericht werken. De eerste ideeën en vragen kwamen op tafel: hoe kunnen we samenwerken met de samenleving? Hoe kunnen we maatschappelijke thema’s nog beter samen aanpakken? In 2018 werd de opgave Armoedevrij Winterswijk 2040 omarmd door de gehele gemeenteraad. Zij gaven vol commitment aan deze opgave. En nu staan we hier in de zomer van 2019 en hebben we met heel veel mensen oplossingen bedacht en gekozen, zodat we met elkaar de eerste stappen kunnen maken naar een armoedevrij Winterswijk 2040.

We staan hier niet zo maar. We hebben een missie: armoede hoort er niet vanzelfsprekend bij! Armoede kunnen we stoppen en hoeft niet te ontstaan! Voor je ligt een ontwikkelplan. Het is geen deltaplan, geen routemap hoe we tot een armoedevrij Winterswijk in 2040 komen. Het is de start van een gezamenlijk ontwikkelproces met mensen met passie en geloof dat we de wereld samen anders kunnen maken.

In verschillende bijeenkomsten hebben we samen met Winterswijk keuzes gemaakt. Het eerste keuzemoment was op 12 maart. Met ongeveer 100 mensen kozen we aan welke onderwerpen we zouden gaan werken. Uit alle gesprekken die we met ruim 420 hadden gevoerd, waren 7 onderwerpen naar voren gekomen:

• Systeem versimpelen
• Van welvaart naar welzijn
• Kind, jeugd en generatie armoede
• Nieuwe armoede (duurzaamheid en automatisering)
• De basis op orde en vaardigheden
• Taboe doorbreken
• Arbeid en opleiding

Omdat niet alle 7 onderwerpen tegelijk opgepakt kunnen worden kozen we met elkaar de volgende 3 onderwerpen om mee te starten.

• Systeem versimpelen
• Kind, jeugd en generatie armoede
• Taboe doorbreken

Vanaf april tot en met half juni werkten we met drie werkgroepen en drie inspiratiegroepen aan de drie thema’s. De werkgroepen bestonden uit inwoners, vertegenwoordigers van instellingen en gemeenteambtenaren. Zij stonden stil bij waar je nu zou moeten beginnen en wat goede oplossingen zouden zijn. De inspiratiegroepen, waarin inwoners en vertegenwoordigers van instellingen zaten, deden mee door af en toe te brainstormen. Half juni was er per onderwerp een werkconferentie. Tijdens deze bijeenkomsten kozen we met elkaar de oplossingen. We vroegen niet alleen aan mensen welke oplossingen we moesten oppakken, maar ook wie er meedoet om deze oplossingen uit te voeren. De expertgroep dacht mee, vertelde wethouders wat armoede is en vertelden hun verhaal tijdens bijeenkomsten.

En dat is waar we nu staan: drie thema’s met oplossingen die omarmd zijn door en voor Winterswijkers. Het is tijd voor de volgende stap: samen de schouders eronder!

En….. wat gaan we nu doen precies?

Omdat 2040 een heel eind weg is, kiezen we voor korte periodes waarin we haalbare en toetsbare doelen kunnen stellen. De eerste periode loopt van nu tot eind 2021. We willen zorgen dat in die periode een sterke basis wordt gebouwd. In deze periode zorgen we dat de volgende zaken staan, lopen en werken:

• We zijn in staat om eerder met mensen met financiële problemen in contact te komen. De vroegsignalering is vlot geregeld, bij de eerste signalen is er contact met mensen. Er is een lage drempel in wijken en werken daar meer vanuit contact met mensen zodat inwoners makkelijker hun verhaal en vragen kwijt kunnen.
• We hebben ervoor gezorgd dat Winterswijk weet dat armoede in Winterswijk bestaat en dat we dit moeten stoppen. Armoede hoort er niet bij! We hebben een inspirerende campagne. Het raakt mensen, het zet mensen aan het denken, verbindt mensen en zorgt dat er ook wat te lachen valt. Daarnaast wordt het onderwerp ook bij kinderen en jongeren bespreekbaar gemaakt.
• We hebben ervoor gezorgd dat de basis is gelegd zodat kinderen gelijke kansen hebben om hun talenten te ontwikkelen en mee te doen. Kinderen kunnen naar bijles of huiswerkbegeleiding onafhankelijk van hun situatie.
• Lokale systemen en processen versimpelen we en de mens is hierbij ons uitgangspunt. Lokaal kijken we hoe we voorzieningen toegankelijker en bekender kunnen maken en het systeem logisch en simpel. Tegelijk willen we zorgen dat vertrouwen het uitgangspunt wordt binnen de bestaande kaders. De nadruk ligt op contact met de inwoner en kijken wat wel kan in plaats van wat niet kan.
• We hebben ervoor gezorgd dat we deze ontwikkeling met Winterswijk maken. Met inwoners, organisaties, bedrijven, verenigingen, scholen en gemeente. De manieren van werken die we met elkaar ontwikkelen willen we borgen in de reguliere werkwijze van hulp- en dienstverleners.

Er zijn heel wat mooie oplossingen omarmd! Op het eerste gezicht lijken de puzzelstukjes los van elkaar te staan. Gelukkig zit er ook veel samenhang tussen de thema’s en overlapt en versterken de oplossingen en onderwerpen elkaar. Vanuit de oplossingen is een plan gemaakt waarin Winterswijk samen kan ontwikkelen. Belangrijk om bij stil te staan is dat er zoveel mogelijk wordt aangesloten bij dingen die er al zijn in plaats van alles nieuw te organiseren.

Natuurlijk gaan we zorgen dat we bijhouden wat in de cijfers verandert. We gaan aan de slag en hard aan de slag. Dat zal verandering gaan geven. Onze verwachting is dat in eerste instantie meer gebruikt gemaakt gaat worden van alle voorzieningen die er zijn. Dit omdat er meer bekendheid is, we meer mensen bereiken en nog beter samenwerken. De verwachting is dat dit na een aantal jaar stabiliseert en dat we van daaruit gaan werken aan een afname doordat we meer kansen ontwikkelen en vroeger betrokken raken bij mensen met financiële problemen.

Stap 1 De basis bouwen
De eerste stap is gericht op het bouwen van een basis waarop en waarmee je kunt ontwikkelen. In de eerste stap doen we het volgende:
1. We omschrijven een pilot tot eind 2021. In die periode werken we met elkaar aan de eerste oplossingen voor een armoedevrij Winterswijk 2040.
2. We richten een stichting op waarin we met elkaar de ruimte hebben om te ontwikkelen. Het is een (tijdelijk) gebouw om met de samenleving aan de slag te gaan zonder gehinderd te worden door organisatiestructuren en –culturen. Met elkaar besluiten we welke plek de stichting krijgt aan het einde van de pilotperiode.
3. We nemen een aantal medewerkers aan (gemeente) voor de duur van de pilot. Deze mensen werken samen met inwoners en organisaties en vallen tijdens de pilot onder de Post.

• Sociaal werker; contactpersoon organisaties en vrijwilligers, vroegsignalering, training geven, inloop.
• Budgetcoach; helpt mensen overzicht te krijgen in financiën.
• Ervaringsdeskundigen; naast mensen staan, training geven, inloop.

4. We starten in de stichting een projectfonds. Inwoners en bedrijven kunnen geld doneren. Het geld wordt besteed aan projecten (in de wijk) die armoede dichtbij bestrijden en voorkomen.
5. We starten een overkoepelend noodfonds. Met verschillende organisaties zetten we vanuit de stichting een noodfonds op. Deze kan ingezet worden bij nood door verschillende organisaties. In dit fonds kunnen ook inwoners en bedrijfsleven een financiële bijdrage leveren.
6. We zoeken plekken die als inloop kunnen dienen. We kiezen plekken die al bestaan en waar we aan kunnen sluiten.

Alle stappen zetten we met de samenleving. Bijvoorbeeld: we zoeken plekken in de wijk waar we willen starten. We nemen medewerkers in dienst. Met mensen die aangegeven hebben betrokken te willen zijn, brainstormen we over de taakinvulling.
 

Stap 2 Aan de slag met de oplossingen
Tegelijkertijd start stap 2; de oplossingen ook concreet maken. We merken in het traject dat er ook gaandeweg weer oplossingen bij komen die meegenomen worden. Het is een organisch proces met veel bijvangst. Oplossingen waar nu aan gewerkt wordt:

• Campagne en communicatieplan.
• Gemeentelijke belastingen: vooraf kwijtschelding controleren.
• Afstemmen over het noodfonds met partijen die een noodfonds hebben.
• Ervaringsdeskundigen opleiden.
• Inlopen in de wijk inventariseren
• Alle scholen bezoeken
• Hulplijn
• Animaties maken

Oplossingen die we dit najaar o.a. op gaan pakken:

• Meedoen arrangement
• Contact scholen en ondernemers
• Erop af! organiseren (convenanten e.d.)
• Organisaties leggen regels naast elkaar: simpeler maken formulieren, regels e.d.
• Gemeentelijke belastingen: vroegsignalering
• Training voor professionals maken en uitvoeren.
• Plan kinderopvang

Oplossingen die we begin 2020 o.a. op gaan pakken:

• Zomerschool
• Bijles

Stap 3 De parkeerplaats
Een aantal thema’s zijn niet omarmd op 12 maart 2019. Dit betekent niet dat ze niet belangrijk zijn. Ze staan op de ‘parkeerplaats’ zodat we ze niet vergeten. Met elkaar zetten we stappen en evalueren we. Dit doen we met de samenleving. Met elkaar kiezen we een nieuw thema als daar ruimte voor ontstaat. We verwachten dat die ruimte ontstaat in het voorjaar van 2020.

Kleine waarschuwing
We merken dat enthousiasme, enthousiasme aanwakkert en dat goede ideeën, goede ideeën stimuleren. We merken dat naast de ideeën die er nu zijn, steeds mooie nieuwe ideeën oppakken. Als deze passen in het proces wat we lopen, pakken we deze tijdens de rit op.

Zoals eerder aangegeven is de eerste stap om een omgeving te maken waarin we samen kunnen ontwikkelen. Met samen ontwikkelen bedoelen we met organisaties die nu met ons armoede tegen gaan, met bedrijven, met inwoners, scholen en verenigingen. Iedereen die zich aangesproken of betrokken voelt bij het onderwerp is welkom om mee te doen. Dit doen we samen in een overkoepelende stichting. Het doel van de stichting is om een duidelijke plek te hebben, los van alle organisaties, om samen vrij te denken. Daarnaast bestaat de wens om overkoepelende fondsen op te zetten voor de eerste nood en voor mooie projecten.

De bedoeling van de pilot is dat we met elkaar stappen maken: we beslissen samen, we evalueren samen en we bouwen samen. De gedachte is dat we steeds korte sprints maken. Dat de stichting bestaat uit een klein bestuur en een grote groep meedenkers. Iedere zes weken willen we bij elkaar komen om met elkaar stil te staan bij het proces wat we lopen: wat zijn de ervaringen? Wat gaat goed? Welke nieuwe wegen willen we inslaan? Wie doet mee?

De pilot duurt van september 2019 tot en met december 2021. In de pilot willen we antwoord op de volgende vragen:

• Welke activiteiten dragen (niet) bij aan het voorkomen of doorbreken van armoede?
• Welke partijen hebben we nodig om succesvol te zijn?
• Welke vaardigheden en krachten hebben we nodig om succesvol te zijn?
• Welke organisaties hebben we nodig om succesvol te zijn?
• Hoe ziet de ideale structuur eruit waardoor we met elkaar succesvol werken aan een armoedevrij Winterswijk 2040 (structuur van organisaties en in organisaties).
• Waar moeten we mee doorgaan?
• Waar moeten we mee stoppen?
• Hoe bekostigen we goede ideeën in de toekomst?
• Hoe brengen we onze successen en valkuilen verder in de wereld zodat zij inspiratiebron kunnen zijn voor anderen?

De vragen zijn een leidraad voor de stappen die we zetten. Ze worden steeds gebruikt om te kijken of we nog met elkaar op de goede weg zijn.